Lợi dụng tâm lý của nhiều người muốn kiếm thêm thu nhập để có chi phí trang trải dịp Tết, một số đối tượng đã thực hiện các chiêu trò tuyển dụng lao động thời vụ, làm việc tại nhà với mức lương hấp dẫn để lừa đảo. Do thiếu thông tin và nôn nóng muốn kiếm tiền, nhiều người bị “sập bẫy” để rồi không chỉ mất tiền và thời gian mà còn chịu gánh nặng về tâm lý.
Lừa đảo du lịch không phải là khái niệm mới
Ngày 25/6 vừa qua, TAND TP Hà Nội tuyên phạt bị cáo Trần Thị Ngọc (SN 1997, ở Lai Châu) mức án 8 năm tù về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản". Liên quan đến vụ án, bị cáo Nguyễn Tấn Hoàng (SN 1996, ở Khánh Hòa) và Trần Hà Mi (SN 1996, ở Quảng Ninh) lần lượt nhận mức án 24 và 15 tháng tù về cùng tội danh.
Theo cáo trạng, cả ba đối tượng này, cùng một người bạn quen biết trên mạng xã hội Telegram tên Sam (là người Việt Nam, sinh sống tại Campuchia, chưa rõ thân nhân, lai lịch) cùng phối hợp đăng bài quảng cáo dịch vụ đặt tour du lịch (gồm đặt phòng khách sạn, vé máy bay giá rẻ) tại các hội nhóm trên Facebook và đưa ra mức giá thấp hơn mặt bằng giá thị trường để thu hút, dụ dỗ những người có nhu cầu mua vé, sau đó chiếm đoạt tiền đặt cọc. Tổng số tiền mà các đối tượng này chiếm đoạt của người bị hại gần 500 triệu đồng.
Lừa đảo du lịch không phải là khái niệm mới, cách đây hơn 1năm, Bộ Công an Bộ Công an đưa ra năm phương thức lừa đảo mùa du lịch phổ biến mà người dân dễ bị "sập bẫy". Trong đó, Bộ Công an cũng nhấn mạnh đến phương thức, nhóm người lừa đảo sẽ đăng tải bài viết quảng cáo bán tour du lịch, phòng khách sạn giá rẻ trên mạng với nhiều tiện ích kèm theo, đề nghị nạn nhân chuyển tiền đặt cọc từ 30 - 50% rồi chiếm đoạt.
Mới đây nhất, ngày 10/8, Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông đã cảnh báo người dùng mạng xã hội cẩn trọng mắc bẫy lừa đảo này. Cụ thể, Cục An toàn thông tin cho biết, đối tượng lừa đảo đã truy cập vào trang Fanpage có tên gọi “Review Cô Tô tất tần tật” trên facebook để tìm kiếm những người có nhu cầu mua vé và đặt phòng khách sạn. Khi có người đăng bài trên Fanpage, đối tượng chủ động liên hệ, giới thiệu về phòng khách sạn và các dịch vụ mà mình cung cấp. Khi dụ dỗ được khách lựa chọn dịch vụ của mình và chuyển tiền đặt cọc, đối tượng sẽ chiếm đoạt số tiền này.
Qua theo dõi vụ việc gần đây, bà Nguyễn Hoài Thu, Giám đốc Chi nhánh Saigon Tourist thông tin, gần đây facebook của trưởng phòng hướng dẫn Saigon Tourist bị mạo danh một tên gọi khác. Tài khoản này, lấy tên một công ty tổ chức tour có một tên gọi tương tự Lữ hành Sài Gòn tourist và lệnh chuyển khoản của họ cũng gửi đến một thông tin gần giống thông tin chuyển khoản của công ty mà không phải là cá nhân.
"Việc lừa đảo tinh vi này ngày càng rộng khắp và nguy hiểm khi mà hành ảnh của nhân viên của chúng tôi cũng được lấy và đăng tải như một trang chính thống. Nếu khách hàng nào không tinh ý, thông thái để nhận biết được thì rất dễ bị lừa đảo"- bà Thu cảnh báo.
Ngoài ra, có một tình huống nữa, theo phản ánh của bà Nguyễn Hoài Thu, mới đây khách hàng đến tận trụ sở công ty phản ánh về việc ứng tuyển nhân viên Saigon Tourist. Theo lời kể của bị hại, người này đã tham gia ứng tuyển trên mạng nhưng được lưu ý là phải đặt cọc trước nhiều triệu đồng để chắc chắn hơn. Khi đến ngày hẹn để tuyển dụng chính thức, khách đến văn phòng và được biết dân sự giao dịch bấy lâu nay không phải là nhân sự của Saigon Tourist.
"Những thông tin này chúng tôi đã báo cáo với công an địa phương để cùng phối hợp giải quyết" - bà Thu cho biết.
Dưới góc độ pháp lý, Thạc sĩ, Luật sư Nguyễn Đức Hùng, Giám đốc Công ty Luật TNHH Thiện Duyên – Đoàn luật sư Thành phố Hà Nội cho rằng, đây là những thủ đoạn gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác, là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm thì những hành vi này có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.
Về chế tài hành chính, theo luật sư Hùng, Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng và chữa cháy; phòng, chống bạo lực gia đình, tại điểm c Khoản 1 Điều 15 quy định: Các hành vi “dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản hoặc đến thời điểm trả lại tài sản do vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng, mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả” sẽ bị phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với cá nhân vi phạm, còn đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm, mức phạt tiền gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân (Khoản 2 Điều 4 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ).
Bên cạnh đó, người vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính. Nếu là người nước ngoài vi phạm sẽ bị trục xuất (Khoản 3 Điều 15 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ).
Về trách nhiệm hình sự, luật sư Hùng thông tin, tại Điều 174 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định: Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng trở lên hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây:
“a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm; b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm; c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội; d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ” thì sẽ phạm “Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Tội danh này có loại và mức hình phạt quy định là phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 20 năm hoặc tù chung thân.
Ngoài ra người phạm tội này còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Tuyệt đối cảnh giác thông tin trên mạng
Trước thực tế trên, bà Nguyễn Hoài Thu, Giám đốc chi nhánh Saigon Tourist khuyến cáo người dân tuyệt đối cảnh giác với các thủ đoạn tinh vi như: Tuyển Cộng tác viên (CTV) làm việc online với các nhiệm vụ: Like, Share, tăng tương tác, đánh giá các trang du lịch và nhận hoa hồng ngay; yêu cầu chuyển khoản phí cam kết.
Cùng với đó là hành vi giả mạo giấy tờ, giả mạo cán bộ, nhân viên lữ hành một cách tinh vi trên các kênh mạng xã hội hoặc sử dụng hotline giả mạo để tuyển dụng nhân sự, tư vấn các dịch vụ, bán tour giá rẻ yêu cầu chuyển khoản cọc.
Theo bà Thu, khách hàng cũng nên kiểm tra kỹ lưỡng thông tin liên hệ, website chính thức của công ty lữ hành trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào. Đồng thời, cảnh giác với các chương trình khuyến mãi quá hấp dẫn.
Không nên tin vào các chương trình khuyến mãi có giá quá rẻ so với thị trường không xuất hiện trên các kênh chính thức của các công ty lữ hành. Chỉ thực hiện thanh toán khi đã xác minh rõ ràng thông tin và dịch vụ qua các kênh thanh toán, kênh tư vấn chính thức của công ty lữ hành.
Về phía công ty Lữ hành Saigontourist, bà Thu cho biết, công ty không bao giờ yêu cầu khách hàng chuyển khoản vào tài khoản cá nhân. Tất cả các giao dịch đều được thực hiện qua tài khoản chính thức tại TP.HCM và 18 chi nhánh. Do đó, khi có nghi ngờ, khách hàng hãy liên hệ trực tiếp với văn phòng và các chi nhánh trên toàn quốc hoặc qua các kênh thông tin chính thức để được hỗ trợ.
Mất tiền vì tin “việc nhẹ lương cao”
Chị H (trú tại Ba Vì, Hà Nội) - nạn nhân của chiêu trò lừa đảo “việc nhẹ lương cao” đã trình báo Công an huyện Ba Vì, Hà Nội về việc bị lừa đảo chiếm đoạt thông qua mạng xã hội với số tiền 750 triệu đồng. Cụ thể, ngày 12/3, chị H có lên facebook tìm việc làm và thấy một tài khoản đăng bài viết tuyển“việc nhẹ, lương cao” nên đã liên hệ để trao đổi.
Sau đó, chị H được hướng dẫn đăng ký tài khoản tham gia đầu tư sàn giao dịch tiền ảo có thể kiếm nhiều lợi nhuận. Khi bị đối tượng lôi kéo, chị H đã đóng 100 triệu đồng để đặt lệnh thì tài khoản báo nhận được 3,2 tỷ đồng nhưng hệ thống báo lỗi không cho rút tiền, sau đó, các đối tượng hướng dẫn chị phải đóng thuế, phí bảo hiểm… thì mới được rút tiền ra.
Đến ngày 17/3, chị H đã chuyển hơn 750 triệu đồng cho các đối tượng nhưng vẫn không nhận được số tiền trên sàn. Lúc này, chị H mới biết bị lừa.
Một hình thức lừa đảo khác là tuyển cộng tác viên online mà đa số phụ nữ ở nhà nội trợ, không có việc làm hoặc sinh viên có nhu cầu kiếm thêm thu nhập… “dính bẫy”. Như chị N, 35 tuổi, trú tại huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp đã kết bạn, trò chuyện với tài khoản facebook có tên “Nguyễn Thanh Phong”.
Quá trình nói chuyện, tài khoản này đề nghị chị N tham gia chương trình “Tri ân khách hàng” diễn ra trên trang web tikiz.vip; khi tham gia chương trình thì khách mời sẽ được cấp một mã bí mật và khi đăng ký sẽ được kích hoạt để mua hàng với chiết khấu cao từ 20% đến 50% và sau đó sẽ trả toàn bộ số tiền mua hàng và tiền hoa hồng. Chị N đã đồng ý tham gia và được hướng dẫn tạo tài khoản tham gia sự kiện trên trang tikiz.vip.
Với đơn hàng đầu tiên, chị N đã chuyển 8,8 triệu đồng vào tài khoản mà đối tượng này cung cấp, và nhanh chóng được nhận lại 10,5 triệu đồng. Tin tưởng nên các lần sau chị N tiếp tục gom tiền chuyển cho đối tượng tổng số tiền là gần 3 tỷ đồng, nhưng chị chỉ nhận lại số tiền 74 triệu đồng. Những lần sau đó, chị N có yêu cầu nhận lại tiền đối tượng này lấy nhiều lý do để không cho rút tiền. Nghi mình bị lừa nên đến trình báo công an.
Mới đây, Tập đoàn Hoa Sen vừa phải cảnh báo việc bị kẻ xấu mạo danh thương hiệu tuyển dụng để tuyển người cho những công việc không trung thực, hoặc nhằm thu lợi từ người tìm việc. Doanh nghiệp này cũng khuyến cáo người lao động đề cao cảnh giác khi nhận thông tin tuyển dụng từ bất cứ nguồn nào, ngoài các trang web và kênh truyền thông chính thức của công ty. Với các vị trí tại cửa hàng, doanh nghiệp khuyến khích người tìm việc tới phỏng vấn trực tiếp để bảo đảm quyền lợi và tính chính thống…
Thủ đoạn không mới nhưng vẫn dính bẫy
Theo ghi nhận của Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), tại Việt Nam, số vụ lừa đảo trực tuyến trong 6 tháng đầu năm 2023 tăng 64,78% so với cùng kỳ năm ngoái, trung bình mỗi tháng có hơn một triệu website lừa đảo mới. Những chiêu trò lừa đảo không hề mới, nhưng với thủ đoạn tinh vi vẫn khiến không ít người “sập bẫy”. Không ít người với mong muốn kiếm thêm thu nhập, đã lên mạng tìm kiếm việc làm thêm trực tuyến, việc nhẹ lương cao, đã tin tưởng chuyển khoản đặt cọc cho bên tuyển dụng. Sau khi nhận tiền cọc, toàn bộ tin nhắn và số điện thoại của bên tuyển dụng hoàn toàn biến mất.
Điểm chung của thủ đoạn lừa đảo này bắt đầu bằng việc tiếp cận những người có nhu cầu làm việc tại nhà, làm việc online bằng những chiêu quảng cáo trên mạng xã hội hoặc nhắn tin, gọi điện trực tiếp mời gọi người tham gia.
Đối tượng giả mạo tuyển dụng được nhắm đến là các mẹ bỉm sữa, học sinh, sinh viên, người lao động có thu nhập trung bình - thấp… tìm kiếm việc làm thêm. Hình thức lừa đảo của các đối tượng thường là tự xưng là nhân viên sàn thương mại điện tử; nhân viên của công ty môi giới việc làm hoặc các doanh nghiệp lớn, uy tín để đăng giả mạo tuyển dụng.
Dấu hiệu dễ nhận biết của những bài đăng này là tuyển người lao động làm việc thời vụ với lời hứa hẹn: Việc nhẹ lương cao, làm việc tại nhà, không phải đặt cọc tiền... cùng các công việc như: chốt đơn trực tuyến, mẫu chụp áo dài ngày Tết, gấp lì xì, cộng tác viên tăng tương tác bán hàng, dịch thuật hay lồng tiếng thu âm cho các chương trình cuối năm… Đối tượng sử dụng nhiều số điện thoại, tài khoản mạng xã hội đánh vào ham muốn nhanh kiếm được tiền của nạn nhân.
Trong quá trình lừa đảo, các đối tượng liên tục dồn ép nạn nhân khiến họ bị ảnh hưởng tâm lý, rơi vào trạng thái hoang mang, lo lắng và sợ rằng sẽ không lấy lại được số tiền buộc phải tiếp tục chuyển tiền. Khi số tiền nạp lên đến giá trị lớn, đối tượng lừa đảo đưa ra nhiều lý do rất khó tin như: Tài khoản bị đóng băng; hệ thống lỗi... để trì hoãn việc rút tiền, từ đó chiếm đoạt hoàn toàn tài sản của nạn nhân.
Trước hiện trang trên, Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông đã nhiều lần đưa ra cảnh báo cho người dân, đặc biệt là những người lao động và có nhu cầu tìm việc, đồng thời khuyến cáo người dân cần cẩn trọng với các lời giới thiệu việc làm trên mạng xã hội; cần tìm hiểu kĩ về người giới thiệu và chính sách của công ty mà đối tượng nhắc tới, không nên quá tin tưởng vào những đề nghị quá hấp dẫn và những công việc dễ dàng, không quan trọng trình độ hay kỹ năng. Người dân cũng tuyệt đối không đặt cọc cho các đối tượng dưới bất cứ hình thức nào khi chưa nắm bắt rõ ràng thông tin và mức độ uy tín.
Để chủ động phòng ngừa tội phạm, lực lượng công an đề nghị người dân cảnh giác và tuyên truyền đến người thân, bạn bè về các thủ đoạn lừa đảo, tránh mắc bẫy của đối tượng xấu. Nếu phát hiện ra trường hợp lừa đảo, người dân cần báo ngay cho cơ quan công an để nhanh chóng xác minh, ngăn chặn và xử lý các đối tượng vi phạm theo quy định của pháp luật.
Thượng tá, Tiến sĩ Nguyễn Huy Lục, Phó Trưởng phòng phụ trách Phòng 5, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an chia sẻ tại hội nghị tập huấn phòng chống tội phạm lừa đảo qua mạng cho cán bộ, hội viên phụ nữ do Hội LHPN TP Hà Nội tổ chức, cho biết, để bảo vệ tài sản của mình, người dân cần bảo mật dữ liệu cá nhân; không đăng thông tin cá nhân lên mạng xã hội, thường xuyên tìm hiểu, cập nhật các thủ đoạn lừa đảo của tội phạm, am hiểu cách làm việc của các cơ quan công quyền…
Các chị em phụ nữ cũng cần tích cực tuyên truyền, hướng dẫn hội viên, phụ nữ, người thân trong gia đình, người dân tại cộng đồng những kiến thức, kỹ năng để sử dụng môi trường mạng an toàn, tích cực, nâng cao hiệu quả phòng, chống lừa đảo trực tuyến.
